Deis joer 2005

Hoe kom da na toch? In 2003 veel onze karnaval in het weekeind van 30 mijèt, verleien joer in het weekeinde van 21 mijèt. Dees joer es het karnaval met 6 mijèt. Ik ka naa al zegge dat het noste joer, in 2006, het weekeinde van 26 mijèt zal zijn en in 2007 het weekeinde van 28 mijèt. Hoo komt da fètelek,

Ahwel! Onze Carnaval valt op wat vroeger Halfvasten was. Halverwege de Grote Carnaval van Vetten Dinsdag en de Paasdagen werd er een feestdag ingevoerd. Omdat de Vasten veertig dagen duurde valt deze feestdag van Halfvasten ongeveer twintig dagen na Carnaval en evenveel dagen voor Pasen. Men noemt deze zondag ook LAETARE. (Voor het hele exacte verhaal lees mijn boek over Carnaval of kijk op onze website www.luuper.be).

Zo viel in het jaar 2003 de Halse carnaval rond 30 maart want Aswoensdag was op 5 maart en Pasen op 20 april. In het jaar 2004 was Aswoensdag op 25 februari en Pasen op 11 april en dus vierde Halle carnaval rond 21 maart. In het jaar 2005 is onze carnaval op 6 maart want Aswoensdag is op 9 februari en Pasen op 27 maart. In het jaar 2006 valt Aswoensdag op 1 maart en Pasen op 16 april. Onze carnaval zal rond 26 maart zijn. In 2007 is Aswoensdag op 21 februari en Pasen op 8 april. Dus zal het in Halle carnaval zijn rond de 28^ste maart.

Kunnen ze da nie altijd op dezelfde dag doon. Kesmis en Neuvejoer zijn toch oek altijd op de 25ste december en op de 1^ste januari? Neije!

Zonnekalender

Kerstmis en Nieuwjaar zijn feestdagen die aan de zon gekoppeld zijn. Kerstmis komt na de winterzonnewende en is de dag dat de zon weer langer begint te schijnen. De tegenpool op de kalender valt na de zomerzonnewende, op 24 juni de feestdag van Sint-Jan. Dan beginnen de dagen te krimpen. Tussen 24 december en 24 juni en lengen en daarna terug korten de dagen. Op het ritme van die zonnedagen liggen een aantal feestdagen zoals: Meiavond, 15 augustus, Halloween en Allerheiligen, Elf November, Sinterklaas.

Het kalenderjaar is dus opgebouwd rond de zon. De zon draait rond de aarde en volgt een redelijk strikt parcours. Elk jaar op ongeveer dezelfde dag en uur staat de zon op dezelfde plaats aan de hemel. Ze staat dan ‘s morgens even vroeg op en gaat s avonds even vroeg gaan slapen. Dit is het zonnejaar. Driehonderd vijfenzestig dagen duurt dit en evenveel dagen later staat ze er weer liefst op de zelfde plaats aan de hemel.

Moenkalender

Maar bij andere volkeren en in vroegere tijden berekende men niet altijd de kalender op basis van de zon en haar seizoenen. Een oudere manier van tijd rekenen is het bijhouden van de standen van de maan. Een maan of maanmaand varieert nogal en duurt bij benadering 29 dagen. En als we deze maanmaanden over het jaar uitsmeren dan is er geen verband meer met de seizoenen. Dat merken we bij het Mohammedaanse Offerfeest en Ramadan waar de precieze maanstand soms voor verwarring kan zorgen.

Carnaval en Pasen zijn feestdagen die maanmaanden volgen. In plaatst van het woord Carnaval of gebruiken we beter Vette Dinsdag. Want Carnaval is nu eenmaal een algemene naam voor een feest dat om het even wanneer in het voorjaar kan gevierd worden. Met Vette Dinsdag / Aswoensdag zijn er enkele maanloze nachten. Het is een periode met nieuwe maan.

Het exacte moment van de Nieuwe Maan van Carnaval is dit jaar 8 februari 2005 om 23 uur 28 minuten en Vette Dinsdag / Aswoensdag is op 8 en 9 februari. Pasen valt dit jaar op 27 maart en de corresponderende volle maan is 25 maart 2005 om 21 uur 58 minuten.

We mogen dus stellen dat de data van Carnaval en Pasen bijna helemaal los staan van de zonnekalender. We zeggen wel bijna! Want onze kalendermakers hebben toch wel enkele bruggen geslagen tussen de maankalender en de zonnekalender. Bijvoorbeeld Vette Dinsdag en Aswoensdag vallen in principe op de eerste maanloze nachten na begin februari, na Lichtmis (2 februari een zonnedatum). Pasenzondag valt in principe altijd na de eerste volle maan na het passeren van de terugkeren de zon over de evenaar op 21 maart (de lente nachtevening of equinox, de dag dat nacht en dag even lang zijn), ook een zonnedatum. (Voor de uitzonderingen en details, lees mijn boek over Carnaval).

Bruegel tekende een dronkaard en noemde deze Lichtmis. Op 2 februari startte het Carnaval en Lichtmis was een feestdag.

We kunnen ook fantaseren dat in vroegere tijden strikt de maanstanden gevolgd werden om Carnaval en Pasen te vieren. Dat men, zoals nu nog de volgelingen van de Islam, gewoon naar de hemel keek om het feest te starten. Sinds de invoering van de christelijke tijdrekening valt het feest dat we Vette Dinsdag noemen echter op een dinsdag en Pasen op een zondag. En dat zijn zonnedagen. Vandaar een lichte afwijking van de maankalender.

En ELF November mè Sintsje Mette?

Nu komt het bijzondere. Reeds met Elf November, met Sintje Metten, de opening van het carnaval bepaalt de maan wanneer het carnaval wordt. De maan van Sintje Metten vertelt ons of het een vroege of late carnaval zal worden, dat het carnaval begin februari of eind februari zal vallen. Dit jaar was het wel heel mooi, want ELF NOVEMBER was een donkere maanloze dag. Een echte Aupening van de karnaval waard. Kerstmis stond in het witte schijnsel van een prachtige volle maan. En Vette Dinsdag zal zoals altijd in het dusiter van een maanloze nacht doorgaan.

Het jaar 2005[1]

Met Elf November was het nieuwe maan. Dan is het veertig dagen later met Kerstmis volle maan. Als het met Kerstmis volle maan is dan is het veertig dagen later Carnaval. Dan is er een nieuwe maan begin februari en is er een vroege carnaval.

Vreuge Carnaval

Carnaval gaat heen en weer door de kalender op het ritme van de maan maar toch ook gebonden blijft aan de zon. Daardoor is er een vroegst mogelijke datum en een laatst mogelijke datum waarop Vette Dinsdag kan vallen. Ik wil jullie hier de berekingen besparen. Geloof mij gewoon als ik zeg dat de vroegst mogelijke datum voor Vette Dinsdag op 3 februari valt en Paaszondag valt dan op 22 maart. In Halle valt onze Laetare-carnaval dan op 1 maart indien het geen schrikkeljaar is. Anders wordt het zelfs 29 februari. Dat gebeurt heel, heel zelden. Sinds de invoering van de nieuwe kalender viel Paaszondag in 1598, 1693, 1761, 1818 op 22 maart. De volgende maal dat dit gebeurt is in het jaar 2285. We zullen het niet meer meemaken.

Het jaar 1818[2]

Het jaar 2285[3]

Tekening uit album Belgische Folklore Chocolade Jacques
Met Vetten Dinsdag maken de kinderen hun gezicht zwart. Het is donkere maan

En ne loete Carnaval?

Dus valt een nieuwe maan op of slechts enkele dagen voor Elf November dan is het een vroege carnaval. Elke dag dat nieuwe maan later verschijnt met Elf November zal het Carnaval een dag later vallen. Tot er weer een nieuwe maan opdaagt in de week voor Elf November. Dan wordt een zeer laat carnaval.

Volgens mijn berekeningen is de laatst mogelijk datum 9 maart (de 68ste dag van het jaar) voor Vetten Dinsdag. In een laat jaar is Paaszondag op 25 april.[4] De late jaren zijn 1886, 1943 en 2038 met Vetten Dinsdag op negen maart. Carnaval in Halle is dan op 9 april.

Het jaar 1886[5]

Het jaar 2038[6]

Vantèet es ’t op knipperke

De data en de uren dat we hier geven gelden voor maanstanden in ons land. We moeten natuurlijk rekening houden met universele tijden en astronomische berekeningen. Zo moest het jaar 1943 een uitzonderlijk vroeg jaar worden met de maan van Sintje Metten op 8 november en de volle maan van Pasen op 21 maart. Toch viel Pasen een maand later, op 20 april.

Het jaar 1943[7]

En vantèet misreikeren z’eule!

Het jaar 1761

De berekenaars van de maanstanden zijn er soms naast. Zoals in 1761. De maan was iets vroeger dan 21 maart. Maar toen hadden ze ook nog geen computers. Feitelijk moest het een late Pasen worden want de volle maan van Pasen viel op 20 maart, dus een dag te vroeg. En de volgende volle maan op 19 april.

Besluit

Zoe sal de Karnaval van Halle deu de mondsj mijèt bonjouren zolang as Vetten Desdag / Asse Goensjtag en de dogen va Possen hetzelfde doen. En geile stopt na mè zoge ouver dane doetoem da d’altijd moe verandert.

[1] “In the year 2005, Ash Wednesday is February 9 and Easter Sunday is March 27.” U.S. Naval Observatory Astronomical Applications Department, Internet, http://mach.usno.navy.mil/cgi-bin/aa_easter

[2] “In the year 1818, Ash Wednesday is February 4 and Easter Sunday is March 22.” U.S. Naval Observatory.

[3] “In the year 2285, Ash Wednesday is February 4 and Easter Sunday is March 22.” U.S. Naval Observatory.

[4] Dit wordt bevestigd door de berekeningen van Mike SIEMON, Easter algorithms I, newsgroup, soc.religion.christian Page, Internet. Zie ook Marcos J.MONTES., Ecclesial Calender, My American Calendar Page, updated 1998 February 2, Internet.

[5] “In the year 1886, Ash Wednesday is March 10 and Easter Sunday is April 25.” U.S. Naval Observatory

[6] “In the year 2038, Ash Wednesday is March 10 and Easter Sunday is April 25.”. U.S. Naval Observatory

[7] “In the year 1943, Ash Wednesday is March 10 and Easter Sunday is April 25.” U.S. Naval Observatory

[8] “In the year 1761, Ash Wednesday is February 4 and Easter Sunday is March 22.” U.S. Naval Observatory