Terug naar Startpagina 2005 nr 2

Het manische Carnaval

Vorig jaar schreven we een moeilijk stuk over de positie van de maan en het effect op de data van carnaval. Laten we het verder moeilijk maken. We vertrekken van de veronderstelling dat we geen agenda hebben en dus naar de maan moeten kijken om te weten wanneer het Carnaval is.

 Jaar na jaar komt dezelfde maan een tiental dagen vroeger op het rendez-vous met de zon. In 2003 was er een Nieuwe Maan op 23 november. Dezelfde maan verscheen in 2004 op 12 november zoals we in ons vorig artikel schreven. Deze maan is dit jaar op 2 november te zien. We herinneren er aan dat dit verspringen van de maandatum tegenover de zonnedatum ook voor problemen zorgt in de Moslimwereld want hun Ramadan valt elk jaar een tiental dagen vroeger en dus soms in putteke zomer.

Valt een nieuwe maan OP Elf November dan is het een vroege carnaval. Elke dag dat Nieuwe Maan later verschijnt dan Elf November zal het Carnaval een dag later vallen. Indien de Nieuwe Maan opdaagt lang voor Elf November wordt het een zeer late carnaval. Hoe zit dat met de maan dit jaar?

 Op Elf November 2005 was het Halve Maan. De Nieuwe Maan van Elf November 2005 valt dus 9 dagen ervoor in de nacht van 2 november om 1u25. We mogen al besluiten dat het een late carnaval wordt. Veertig dagen na Elf November valt de Volle Maan van Kerstmis. Deze Volle Maan zal dus ook meer dan een week voor Kerstmis vallen. Dat is op 15 december 2005.

Veertig dagen na Kerstmis valt de Nieuwe Maan van Carnaval. Deze maan valt ook al zeer vroeg, zelfs op 29 januari 2006 om 14u15. Dat is TE vroeg zelfs. Carnaval wordt altijd gevierd op een maanloze nacht NA 2 februari (Lichtmis). Dus we moeten naar de volgende Nieuwe Maan.

De maanloze nacht van de volgende Nieuwe Maan na 2 februari 2006 valt laat, op 28 februari 2006 om 00u31. Dit is een dinsdag en dus is het Vette Dinsdag – Mardi Gras op 28 februari 2006.

 In 2006 valt Vette Dinsdag- Mardi Gras op 28 februari 2006. Paaszondag 2006 valt op 16 april 2006. Halfvasten of Laetare 2006 valt op 26 maart 2006. Met carnaval in Halle slapen we weer een uurke minder!

 Armand SERMON  10 november 2005

Astrale Carnaval

Op mijn artikel over de maanstanden in de vorige Luuper kreeg ik nogal kritiek. Niet alleen was het verwarrend voor de lezer. Maar hoe konden onze voorouders zonder onze moderne hulpmiddelen weten welke dag dat ze waren. Ik kreeg in een café het volgende te horen: “De moen, de moen! As ge gien agenda en giene televeese hedsj, as ge pak na doe eeverans in Bellingen of Breedhout woentsj. Hoe kondsje den weiten wanie dat het Uelf November es?” Gezien plaats en toestand kon ik niet direct een antwoord verzinnen. Alhoewel dit uit slechts één woord hoefde te bestaan: “Orion!” Het sterrenbeeld Orion duidt aan wanneer het Elf November is.

De bewolkte nachtelijke hemel van de Lage Landen geeft weinig aanleiding tot literaire ontboezemingen over de ingewikkelde structuren van de sterrenhemel. Toch zijn er buiten de Melkweg, die iedereen kan aanwijzen, enkele lichtgevende sterren of sterrenbeelden die eveneens gemakkelijk te herkennen zijn. Iedereen vindt wel de Grote Beer of Wagen die ons toelaat de Poolster te vinden. Ook Orion behoort tot deze categorie van gemakkelijk waar te nemen sterrengroepen, Dit sterrenbeeld geeft ook toegang tot Sirius, de meest heldere ster welke bij haar verschijnen een belangrijke tijdsaanduiding vormde in het oude Egypte. Deze enkele genoemde overduidelijke hemelverschijnselen gebruikte de mens altijd voor oriëntatie en tijdsbepaling.

 Orion is de Griekse naam voor een sterrenbeeld genoemd naar de geweldige en vooral mooie jager uit de Griekse mythologie. Hij wordt afgebeeld met een knots in de linkerhand en een schild of vel in de linkerhand. Hij zit op zijn rechterknie.

 Op onze één juli kwam de gordel van Orion, met de sterren Alnitak, Alnilam en Mintaka, zichtbaar bij zonsopgang. Voor de Griekse boeren was het tijd om te dorsen. Bij zonsopgang van negen november verdween de gordel van Orion aan de westerkim terwijl in het oosten de zon opkwam. Dat was het signaal voor de Griekse vissers dat de vissersboten moesten worden aan land getrokken.

Dus onze voorouders keken naar omhoog en wisten wanneer het Elf November was. De afbeeldingen die volgen tonen Orion ten opzichte van onze plaatselijke avondlijke gezichtseinder in het oosten. De dwarse streep stelt de gezichtseinder voor.

Het is een zeer helder sterrenbeeld en te zien in het donkere jaargedeelte, voorafgegaan door de Stier en de Plejaden. Deze zevenster is genoemd naar de zeven dochters van Atlas, die Orion bij leven en jagen vruchteloos achterna zat zoals hij ze nu nog altijd blijft achtervolgen in de hemel van de winterse nachten.

We zien de verschillende sterren die Orion vormen en herkennen erin de afgebeelde jager uit figuur 1. Drie sterren Alnitak, Alnilam an Mintake vormen zijn gordel. De rechterschouder met de opgeheven arm wordt gevormd door de heldere ster Betelgeuse. Daarmee in contrast zien we de andere helderste ster Rigel. Deze vormt de voet van de jager. De ster aan rechterschouder, waaraan de arm met het schild, noemt Bellatrix. Saiph is de plaats waar de knie rust. Het schild wordt gevormd door een reeks van zes goed zichtbare kleinere sterren. Voor het schild ligt de heldere ster Aldebaran met er naast de zevenster der Plejaden. Met wat moeite zijn deze delen van het sterrenbeeld Stier in een heldere nacht eveneens waar te nemen.

De heldere Orion was voor onze voorouders uiterst geschikt om de exacte datum te weten. Ik geef enkele voorbeelden uit het oude Griekenland. De oude Grieken, zoals de andere volken van de oudheid, bezaten onvolmaakte kalenders, waardoor de dagen van een jaar zelden gelijk vielen met dezelfde dagen in een volgend jaar. Om nauwkeurig te omschrijven wanneer er iets moest gebeuren, was men aangewezen op het vaste verschijnen van bepaalde heldere sterren of sterrenbeelden aan de hemel.

 In de eerste afbeelding bevindt Orion zich links van de streep in het voor ons nog niet zichtbare deel van de oostelijke hemel. Het is zojuist helemaal donker geworden en de eerste ster van Orion kruipt over de gezichtseinder. Het is de bovenste ster van het schild en onze afbeelding is gemaakt op Elf November 2005 om 19u04. De schemering is net overgegaan in de volledige duisternis.

De tweede afbeelding toont Orion rechts van de streep die de gezichtseinder voorstelt. Orion is nu compleet zichtbaar en is intussen 21u55 op Elf November. Het sterrenbeeld zal nu langzaam zuidelijk meedraaien boven ons hoofd. Morgenvroeg staat Orion in het westen.

De figuur toont Orion bij overgang van duisternis naar dageraad. We kijken nu naar het westen en de dwarse streep van de linker benedenhoek schuin naar rechtsboven is de gezichtseinder. Links waar Orion staat is nog de duistere nachtelijke hemel met het sterrenbeeld goed zichtbaar. De eerste ster van Orion verdwijnt achter het einder. Het is de heldere Rigel. Het is nu 12 november 2006 om 07u49.

Dus beste ongelovige Thomassen! Dank zij het sterrenbeeld Orion konden onze voorouders zonder agenda, radio of computer je exact zeggen wanneer het Elf November was, Wanneer de eerste ster van Orion ’s avonds bij de eerste duisternis verschijnt en wanneer de eerste ster van Orion verdwijnt bij het einde van de nacht is het zover.

Carnavaltradities zitten soms diep verborgen in mythologieën, symboliek en rituelen. De opening van Carnaval op Elf November is zo maar geen fantasie maar gebonden aan de kalender en zijn nachtelijke sterrenhemel. Zulke tradities komen uit de diepten der tijden.

Armand SERMON 11 november 2005

Naar Startpagina 2005 nr 2